رود خانه‌های پنجاب تشکیل دهنده بخشی از سرشاخه‌های رود هلمند

رود هلمند (بخش اول)

ولسوالی پنجاب دارای هفت رود خانه متوسط است که آنها عبارتند از رودهای مهرتراپس، تگاببرگ، غورغوری، نرگس، مرکه، کهدر گنداب اخضرات و تربلاق سنگریز.از این رودها پنج تای آن در مرکز شهر پنجاب باهم تلاقی می‌کنند که به همین خاطر اسم این شهر از شهرهای ولایت بامیان پنجاب نامیده شده. سایر رودهای پنجاب در نواحی منطقه ورس با رود پنجاب متصل می‌گردد و در مجموع در بخش جنوب غربی ورس به بدنه اصلی رود هلمند می‌پیوندد.

رودهای پنجاب از ماه آخر فصل زمستان و تا دوماه از فصل بهار خروشان هستند. در فصل تابستان آب این رودها به جویبارها جاری می‌گردد و رودها از خروشندگی می‌افتند. در فصل پاییز دوباره آبها آزاد شده در رودخانه‌ها به جریان می‌افتند ولی در بیشتر مواقع در فصل زمستان به جهت سرمای شدیدی که در این منطقه حاکم است رودخانه‌ها حالت یخبندان به خود می‌گیرند و جریان آب هرچند که در زیر یخبندان‌ها جاری است ولی خروشندگی چندانی ندارد. اما در فصل بهار در سالهای که بارندگی مناسب باشد این رودها خروشنده، توفنده و مواج هستند. همین جریان خروشان آب در رودهای سرشاخه‌های رود هلمند در فصل بهار سبب می‌شود که این رودخانه مسیر هزار و چهار صد کیلمتری را طی کرده دریاچه هامون را سرشار سازد.

ولی در سالهای اخیر به خاطر تغییر زیست محیطی میزان بارندگی کاهش پیدا کرده و رود هلمند به آن مواج بودن همیشگیش باقی نمانده است. از طرفی قرار تجربه مردم این منطقه هر سی سال یکبار خشکسالی در این نواحی حاکم می‌گردد. در خشکسالی‌های حاد آب در بسیاری از سرشاخه‌های رود هلمند جاری نمی‌گردد. بالطبع دریاچه هامون نیز خشک می‌گردد. خشکسالی‌ها در دیار هزارستان که منبع و سرچشمه رود هلمند است، برای مردمان آن دشواری‌های بسیاری را به بار می‌آورد. در دوران گذشته که ارتباطات و ضعیف بوده و راه‌های مواصلاتی صبع العبور و وسایط حمل و نقل ابتدایی بوده، خشکسالی‌ها قحطی‌ها را پدید می‌آورده و شرح آن فرصت دیگری را می‌طلبد. اما در این اواخر یعنی در سالهای حاکمیت طالبان در افغانستان یک دوره خشکسالی طولانی مدتی پدید آمد که در حدود هفت سال متولی در این نواحی بارندگی به صورت چشم گیری کاهش یافت و در برخی از این سالها شرایط از نظر کم آبی به بحران رسید.

در کل منطقه پنجابِ هزارستان از نظر نواحی تشکیل دهنده رودهای سرشاخه‌های رود هلمند قابل توجه بوده و جریان آب رودهای آن در دل دره‌های عمیق و در برخی نواحی با شیب تند آبشارهای زیبایی را پدید می‌آورد و چشمه ساران منبع این رودها، خود نمونه‌ی از بهشت برین بوده و نعمت‌های وصف نشدنی زیبای الهی را به نمایش می‌گذارند.