دِهی از دِهات یا نمونه گزارشی از زندگی در قریه‌جات / پیرزاد دِهی از توابع شهرستان پنجاب
مشت نمونه خروار
The best model
آبادی شما و صدها بلکه هزاران آبادیِ هزارستان می‌تواند در اوصاف دِهی که شرح‌حال گزارشگونه اش در پی می‌آید مشترک باشد. توصیف یک نمونه می‌تواند پرده از اسرار گران‌بهای هزاران فرد جامعه بردارد و محل زندگی تو نیز عین همان باشد. آنگاه پس از مطالعه تو خود گویی ای دل غافل مدنیت‌های کم‌نظیری در دِه و محله من موجود بوده ولی من متوجه آن نبودم و قدرش را نمیدانستم. اندک اندک فکر خواهی کرد که نیاکان من چه تمدنی را پدید آورده بوده که من از این میراث گرانبها غافل بودم. آنگاه احساس وظیفه خواهی نمود که من اگر این تمدن را ترقی ندهم حد اقل در حفظ آن بکوشم.
پیرزاد دِهی از توابع شهر پنجاب[1]
Pirzad one of Panjab villages
پیرزاد اسم یک روستای کوچک از سلسله روستاهای منطقه «مرکه» از توابع شهرستان پنجاب می‌باشد. این قریه از شمال با قریه‌های کلانده و بابلی، از شرق با نوبریده، از جنوب با درازگاوخانه و شنیه‌اوبه و از غرب با سوره‌سو مجاورت دارد. به نظر می‌رسد اسم پیرزاد از اسامی می‌باشد که در منطقه کمترین تکرار را دارد؛ به طوری که جستجوی‌های گگلی فقط یک روستا را در اطراف تهران نشان می‌داد.
فعالیت‌های فرهنگی در پیرزاد
The cultural activity in Pirzad
پیرزاد خود دارای دو بخش پیرزاد علیاء و سفلی می‌باشد. فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی اهالی بسیاری از این قریه‌ها و آبادی‌ها در حسینیه‌های معروف به منبر انجام می‌شود. پیرزاد در سابق دارای یک حسنیه در ناحیه نَوری بوده که همه اهالی هردو پیرزاد برای برگزاری مراسم‌های محرم و صفر و احیاء شب‌های قدر و اعیاد فطر و قربان و دیگر مراسم اجتماعی در آنجا تجمع می‌کنند ولی حالا به جهت ازدیاد جمعیت دارای سه حسینیه[2] می‌باشد.
منبرهای پیرزاد
Manbars in Pirzad
سوابق تاریخی این منابر به سوابق اعتقادی نیاکان اهالی این آبادی‌ها برمی‌گردد. از نظر قدمت ساخت، قدیمی ترین منبرهای پیرزاد، منبر واقع در نَوری بوده که حالا تجدید ساخت یافته است. از نظر قدمت دومین منبر این آبادی‌ها منبر شِونه آچه می‌باشد که حد اقل سه بار تجدید ساخت شده است. این منبر بار اول در قلعه ساخته شده و بعد به خاطر دوری از بیشتر آبادی‌ها، در مرکز آبادی‌ها بنا گردیدند و منبر قلعه متروکه شد.
مسجد در پیرزاد
Masque in Pirzad
وجود مسجد در آبادی‌های هزاره‌جات به صورت عمومی و گسترده کمتر رواج دارد ولی آبادی‌های کوچک غالبا فاقد مسجد می‌باشند. مردم آنجا به خاطر سختگیری عالمان دینی در شرایط امام جماعت در بیشتر این مناطق نماز را به صورت فُرادا اقامه می‌کنند. به همین خاطر به ساخت مسجد کمتر کوشیده‌اند. در زمان سابق در پیرزاد یک مسجد در قلعه علی‌یار وجودداشت. ولی نحوه ساخت و موقعیت مکانی آن برای دسترسی راحتر اهالی و همچنین برپایی مستمر نماز در آن با کم توجهی‌های همراه بوده است.
قلعه‌های پیرزاد
The Castles in Pirzad
پیرزاد دارای قلعه‌های متعدد است سه تا از قلعه‌های مشهور آن معروف به قلعه بالا، قلعه غَوچک و قلعه علی‌یار می‌باشد که در پیرزاد علیاء قرار دارد. یک قلعه‌ای و یک آبادی قدیمی به نام گُلی در پیرزاد سفلی قرار دارد. البته آبادی‌های این دهات در زمان کنونی دچار تحول فراوانی گردیده و مردمان دوستداشتنی آن دیار، دست به ساخت خانه‌های زیبا و عصری زده‌اند. در این مناطق در سابق به خاطر فراوانی آب و وجود چشمه‌ساران زلال، حفر چاه آب مرسوم نبوده ولی در این اواخر مردم همراه اعمار خانه‌های زیبا با طرح‌های گوشواره‌ای به حفر چاه آب نیز اقدام کرده‌اند. به این طریق زمینه زندگی دارای آسایش را فراهم ساخته‌اند.
قبرستان‌ها و مزار گذشتگان در پیرزاد
The Cemetery in Pirzad
یکی از آثاری که سابقه و اهمیت مکانی را نشان می‌دهد قبرستان‌ها و مزار گذشتگان آن مکان می‌باشد. پیرزاد دارای سه مجموعه قبرستان برزگ است. قدیمی ترین آن‌ها در ناحیه به نام شنیه که دو پیرزاد را باهم وصل می‌کند قرار دارد. این قبرستان قدیمی ترین و وسعترین قبرستان پیرزاد می‌باشد. هرچند که قبرستان‌های فعلی هر دو پیرزاد در مکان‌های دیگری قرار دارد ولی این قبرستان هنوز کاملا متروکه نشده و اموت اهالی دهن پیرزاد تا به حال در این مکان دفن می‌شود. مدفن جد دوم و سوم به بالای بیشترین مردمان پیرزاد در این مکان می‌باشد. قبرستان مینه‌ده با این که دومین به حساب می‌آید ولی آنقدر گسترده و پرجمعیت دیده می‌شود که گویی صدها سال سابقه داشته باشد و سومین آن‌ها در شِونه آچه قرار دارد. در کل گستردگی و تعدد این نوع اماکن بیانگر قدمت آبادانی و مسکونی بودن آن می‌باشد.
بسیاری از فعالیت‌های مردم هزاره همسانی دارد. هر کدام از فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و کسب و کار برای تأمین معیشت جای دیگر به صورت مشروح در آینده توضیح داده خواهد شد. ان شاء ا... تعالی
تهیه شده توسط عبد العزیز احمدزاده 29 جوزای 1394
تذکر:
اگر وبلاگ نویسان اهالی خراسان اسلام در باره محل زندگی شان توضیحی بنویسند، در شناسایی و معرفی بسیاری از اماکن این سرزمین سهیم خواهند شد.
[1] . پیرزاد قریه یا روستای زادگاه نگارنده می‌باشد. مدتی هست که از آن دور هستم. رفتن در آنجا برایم مقداری هزینه دارد، ولی از باب این که حب الوطن من الایمان و وطن کشمیر است، حیف است که چیزی در باره آن ننویسم. همین طور این قریه و بسیاری از قریه‌های مناطق هزارجات و بامیان و غور و ارزگان و غزنین و بهسود و غیره مطالب جالبی برای گزارش و ثبت دارد.
[2] . حسینیه و منبر بین مردم هزاره به یک مفهوم می‌باشد.
